سال ها است که صحبت از آمدن زلزله در تهران یکی از موضوعات همیشگی خبرها بوده است. اما شاید کمتر افرادی به صورت دقیق و علمی از عواقب این زلزله صحبت کرده اند و آنچه بسیاری می دانند تصوراتی واهی است. در حالی که برای بررسی زلزله تهران باید دو مورد لرزه خیزی و آسیب های وارده بر شهر تهران در اثر زلزله را مورد بررسی قرار داد.
    
    زلزله خیزی تهران و گسل های آن 
    
    تهران از کوهپایه های جنوبی البرز آغاز می شود و تا دشت ری امتداد پیدا می کند. در کوهپایه تهران با دو فرونشست و سه رشته بلندی مواجه هستیم.
    
    بلندی ها:
    
    1- سعادت آباد، شمیران، دزاشیب
    
    2- تپه های امانیه، الهیه، قیطریه، فرمانیه
    
    3- طرشت، عباس آباد
    
    فرونشست ها:
    
    1- اوین، تجریش، نیاوران
    
    2- داوودیه
    
    بلندی های شماره یک یعنی سعادت آباد و شمیران و دزاشیب توسط گسل نیاوران روی فرونشست اوین تجریش رانده شده است، بلندی های شماره دو یعنی امانیه، الهیه، فرمانیه توسط گسل محمودیه از شمال بر روی فرونشست های اوین، تجریش، نیاوران قرار گرفته اند، این تپه ها از سمت جنوب روی فرونشست داوودیه قرار می گیرند، بلندی های طرشت و عباس آباد از سمت شمال به وسیله گسل داوودیه روی فرونشست داوودیه رانده شده اند.
    
    و اما در سطح دشت تهران تا ری با فرونشست بزرگ ری مواجه هستیم که در آن گسل های معروف ری و کهریزک قرار دارد.
    
    دوازده گسل اصلی تهران
    
    گسل مشا - فشم، گسل شمال تهران، گسل نیاوران، گسل تلو پایین، گسل محمودیه، گسل شیان و کوثر، گسل شمال ری، گسل جنوب ری، گسل کهریزک، گسل گرمسار، گسل پیشوا، گسل پارچین. البته گسل های فرعی زیادی در سطح شهر تهران موجود است مانند نارمک، شادآباد، داوودیه، عباس آباد، باغ فیض و...با توجه به تعداد بسیار زیاد گسل ها در سطح تهران و سوابق تاریخی فعالیت این گسل ها به این نکته که روزی نه چندان دور تهران با زلزله یی عظیم مواجه خواهد شد پی می بریم. در سوابق تاریخی شهر تهران زلزله های بزرگی مانند زلزله 1/7 ریشتری دماوند در1209 (1830 میلادی) ، 2/7 ریشتری سال 1117 میلادی در کرج، 7/7 ریشتری طالقان در سال 496 (1958 میلادی)، 1/7 ریشتری ری در سال1234( 1855 میلادی) و بسیاری دیگر زلزله های بالای 7 ریشتر در تاریخ شهر تهران ثبت شده است. دوره بازگشت زلزله های تهران در حدود 150 الی 200 سال است، به خاطر اینکه از آخرین زلزله نیرومند بیش از 170 سال گذشته، خطر زلزله در تهران بسیار بالااست.
    
    آسیب های وارده بر شهر تهران
    
    به صورت تیتروار می توان آسیب ها را به صورت زیر بیان کرد:
    
    ریزش ساختمان های مسکونی، تجاری، اداری: قطع و خرابی لوله های آب و گاز: قطع شبکه برق: خرابی و مسدود شدن راه ها و پل ها.
    
    بیشتر ساختمان های شهر تهران جزء ساخت و سازهای قدیمی است که مقاومت چندانی در برابر زلزله ندارند و حتی در میان ساخت و سازهای جدید به علت سودجویی و ساخت و ساز های غیرمجاز بیشتر این ساختمان ها در برابر زلزله پایدار نخواهند بود، حتی در بسیاری از ساخت و سازهایی که اصول مهندسی عمران و پایداری در برابر زلزله را رعایت کرده اند به خاطر پدیده هایی چون روانگرایی به علت بالابودن سطح تراز آب در شهر تهران و نوع خاک بعضی مناطق شاهد خرابی ساختمان ها بر اثر زلزله خواهیم بود.
    
    سطح آب های زیرزمینی و مشکل زلزله 
    
    شاید یکی از مهم ترین عوامل خرابی در زلزله پدیده روانگرایی در خاک در زیر پی سازه ها باشد، به علت اینکه جلوی خرابی سازه بر اثر نیروی افقی زلزله را می توان با تدابیری گرفت، اما در خاک های ماسه یی و از آنجایی که بیشتر خاک های سطح شهر تهران از نوع آبرفتی و ماسه یی هستند به علت عدم وجود کانال های فاضلاب و بالاآمدن سطح تراز آب، لایه سست ماسه یی و اشباع از آب را تشکیل داده است که بر اثر زلزله این لایه حالت خمیری گرفته و ساختمانی را که حتی بر اثر نیروی افقی زلزله خراب نمی شود در خود واژگون می کند و ساختمان بر حسب میزان زلزله کج یا کاملاً واژگون می شود. این مساله از آنجا مهم است که در قسمت های جنوبی تهران تراکم جمعیت بسیار بالااست و همینطور سطح تراز آب های زیرزمینی بسیار بالابوده، به طوری که در بعضی مناطق مانند بازار با کندن زمین تا عمق 5 متر به آب خواهیم رسید. بهترین چاره برای این مشکل احداث کانال های فاضلاب است که موجب پایین رفتن سطح آب زیرزمینی می شود. سطح آب های زمینی به آرامی پایین خواهد رفت و مدت زمان زیادی نسبتاً برای این موضوع مورد نیاز است، البته با پایین رفتن سطح آب احتمال پدید آمدن نشست هایی در سازه ها وجود دارد.
    
    یکی دیگر از عوامل تخریب سازه احداث سازه ها در شیب بسیار زیاد و همچنین احداث ساختمان ها در لبه شیروانی ها به خصوص در نواحی شمالی تهران است که خطرهای زمین لغزش و سنگ ریزش را در پی دارد، به طوری که خاک زیر ساختمان به حرکت درآمده و در زیر ساختمان می لغزد.نشست های ناگهانی در اثر زلزله یکی دیگر از خطرهای زلزله است. در خاک های سست مانند یوسف آباد و نواحی جنوب تهران خاک دارای پتانسیل بسیار بالایی برای نشست است که نیروی زلزله این پتانسیل را فعال می سازد، این مشکل در نواحی مانند میدان ونک، گاندی، خیابان مطهری و عباس آباد که در اثر تسطیح تپه ها به وجود آمده اند بسیار جدی است.
    
    پیامدهای زلزله در تهران آنقدر زیاد است که از حوصله خواننده خارج است. مشکلاتی چون ناامنی و آشوب بعد از زلزله نیز وجود دارد که مربوط به حوزه روانشناسی و جامعه شناسی است. عدم وجود گروه های امداد و نجات، قطع لوله های آب و شبکه برق، آتش سوزی ناشی از ترکیدن لوله های گاز و بسیاری مشکلات دیگر بر مشکل زلزله دامن زده و بحران را جدی تر می کند.